onarım terapisi
“Onarım terapisi” veya “dönüşüm terapisi”, heteroseksüel ve cisgender olmayan insanları çeşitli yöntemlerle heteroseksüelliğe dönüştürme iddiasında bulunan sağlık açısından çok zararlı olabileceği kanıtlanmış bir uygulamadır.
Bu uygulama heteroseksüelliği cinselliğin tek normal ve doğru şekli olarak kabul eder. Çeşitli cinsiyet kimlikleri ve cinsel yönelimlerin anormal, yanlış, hastalık ve sapkınlık olduğunu ve terapi yoluyla değiştirilebileceklerini savunur. Bu açıdan özellikle LGBTİ+’ları hedef alır.
Onarım terapisi, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği veya ifadesini değiştirme çabalarının (Sexual orientation and gender identity and expression change efforts) bir parçasıdır. Bu çabalar heteroseksüellik dışında kalan davranış ve deneyimleri reddeden heteronormatif bir düşünce yapısından kaynaklanır. Bilimsel değildirler ve insanların kimliğine, varoluş biçimlerine ve ruh sağlıklarına zarar verirler. Bir insanın cinsiyet kimliği, ifadesi ve cinsel yönelimi bu müdahaleler ile değiştirilemez; bunların herkeste çeşitlilik göstermesi normaldir.
ne şekillerde uygulanır?
Onarım terapisi amacına ulaşmak için zararlı birçok yöntemler kullanır.
Bunlar kimyasal hadım, elektroşok, hormon müdahalesi veya baskı, korkutma, utandırma, yalnızlaştırma, suçlama, şiddet vb. yöntemler olabilir. Bazen de zararlı gözükmeyen fakat kişiye kendini sorgulatan ya da duyguları yokmuş gibi hissettiren sohbet ya da danışmanlık süreçleri de olabilir. Uygulayan kişi ve kurumlar bu yanlış davranışları şu şekillerde normalleştirmeyi dener:
-
Kişiye hasta olduğu ve çeşitli tedaviler ile bu hastalığından iyileşebileceği söylenir. Tedavi adı altında kişiye fiziksel veya duygusal acı veren, kalıcı veya geçici etkileri olan davranışlar uygulanır.
-
Kişinin dini değerleri ve hassasiyetleri kullanılır. Olduğu haliyle günah işlediği veya şeytansı olduğu algısı kişiye yerleştirilmeye çalışılır.
-
Kişinin cinsiyet kimliği ve cinsel yöneliminin ailevi ve toplumsal değerler ile uyuşmadığı söylenir. Dış görünüşüne, davranışlarına veya yaşam tercihlerine müdahaleler yapılır.
neye sebep olur?
Onarım terapisi bu uygulamaya maruz kalan insanlarda bedensel veya ruhsal önemli zararlara, travmalara ve yaralara yol açar.
Bunlar kişinin hayatına devam etmesini zorlaştıran bir hal alabilir. Bu sürecin yarattığı olumsuz etkilerden bazıları şunlardır:
-
Utanç,
-
Kaygı,
-
Depresyon,
-
Duygusal ve cinsel ilişki kurmada güçlük,
-
Yalnızlık,
-
Kendinden nefret etme,
-
Ailevi ilişkilerde kopukluk,
-
Öfke ve
-
İntihar düşüncesi veya girişimi.
Onarım terapisine maruz bırakılan insanların bedensel ve ruhsal olarak iyileşmeleri vakit alabilir. Utanç hissini aşmak, içselleştirilen inanış ve davranış kalıplarını değiştirmek, kendi değerini yeniden oluşturmak zor olabilir. Bu süreçte kişilerin kendilerini rahatça ifade edebilecekleri güvenli alanlar oluşturmak ve destek sağlamak çok önemlidir.
sağlık uzmanları bu konuda ne düşünüyor?
Onarım terapisi bir birçok sağlık uzmanı ve ruh sağlığı kurumu tarafından psikolojik veya kimliğe dayalı bir işkence olarak değerlendiriliyor.
Bu uzmanlar onarım terapisinin bilimsel hiçbir gerçekliği olmadığını çünkü hastalık olmayan bir şeyin iyileştirilemeyeceğini söylüyor. Uygulanmasının ise etik olmadığını; bedensel ve psikolojik hasarlara yol açtığını gösteriyor.
Dünya genelinde onarım terapisini yasaklayan birçok ülke var, Fransa, Almanya, İngiltere, Kanada, Brezilya, Ekvador bunlar arasında. Türkiye’de de 10 sağlık kurumu 2015 yılında ortak bir açıklama yaparak onarım terapisini yaygınlaştıran ve teşvik eden kitapları eleştirdi.
Kaynaklar:
-
Findings from the Conversion Therapy/SOGIECE Survivor Support Project, 2021-2022, https://assets.nationbuilder.com/cbrc/pages/2279/attachments/original/1649092364/SOGIECE-ExecutiveSummaryv3.pdf?1649092364
-
Salway T, Ashley F. Ridding Canadian medicine of conversion therapy. CMAJ. 2022 Jan 10;194(1):E17-E18, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35012950/
-
Yıldız Tar, “Onarım terapisi”: Sağlık örgüleri ne diyor?, Kaos GL, 19/02/2020, https://kaosgl.org/haber/onarim-terapisi-saglik-orgutleri-ne-diyor